NKP Nükleer Karşıtı Platform
Finlandiya’daki Olkiluoto-3 nükleer reaktöründe inşaat durdu. 3 milyar avroya mal olacak denen reaktörün maliyeti şimdiden 8,5 milyar avro. Sinop’ta da santral yapmak isteyen Fransız Areva şirketi artık bitiş tarihi bile veremiyor.
ÖZGÜR GÜRBÜZ / [email protected] / @ozzgurbuz
2005 yılında yapımına başlandığında ‘nükleer rönesansın’ simgesiydi. 1600 MW’lık kurulu gücüyle dünyanın en büyük nükleer reaktörü olacaktı. Yapımını Sinop’taki nükleer santral projesine de talip olan Fransız Areva üstlendi. Avrupa Basınçlı Su Reaktörü (EPR) denilen ve en ileri güvenlik teknolojileriyle donatıldığı iddia edilen reaktörü Fransızlar 2009 yılında 3,2 milyar avro maliyetle teslim etme sözü verdiler. Bağımsız denetçiler yapılan işi beğenmeyince inşaat gecikti, tasarımda hatalar tespit edildi. Bu gecikme reaktörün maliyetini şimdiden 8,5 milyar avroya çıkardı. Başka kaynaklar, siparişi veren Finlandiyalı TVO firmasının zararının 7,5 milyar avroyu bulduğunu belirtiyor. İnşaatın ne zaman biteceğiyse belirsiz.
En iyimser tahmin 2018 yılı gibi gözükse de Areva artık net tarih vermekten kaçınıyor. 2018’de inşaat bitse bile TVO ve Areva, ekonomik kayıplar nedeniyle başka türlü bir ‘nükleer felaket’le karşı karşıya kalacak. İki firma bu süreçte davalık oldu. Areva TVO’dan 2,7 milyar avroluk tazminat istiyor, TVO ise tahkimde Areva’nın kendisine 1,8 milyar avro ödemesini talep ediyor. İnşaatın durduğu haberi Areva’nın hisselerinin yüzde 10 oranında değer kaybetmesine neden oldu. Areva zaten üç yıldır zarar ediyordu.
REKABETTE ZORLANIYOR
Finlandiya’daki başarısızlık ucuz, güvenli ve hızla devreye giren nükleer santral iddiasına ciddi bir darbe vurdu. Üçüncü kuşak reaktörlerin kağıt üzerindeki başarısı hayata geçirilemedi. Nükleer enerji diğer enerji kaynaklarıyla fiyat rekabetinde zaten zorlanıyor ve Türkiye’de olduğu gibi devlet desteği olmadan hayata geçirilemiyor. İnşaata olası bir gecikme nükleer enerjiyi ekonomik rekabette iyice çaresiz bırakıyor. Kaya gazıyla ucuzlayan doğalgaz, fiyatları her geçen gün düşen rüzgâr ve güneş birçok yatırımcı için nükleere göre çok daha güvenli yatırımlar.
SİNOP’TA DA AREVA VAR
Finlandiya’daki nükleer fiyaskonun zincirleme reaksiyon tehlikesi de var. Bir devlet şirketi olan Areva’nın İngiltere’de ve Sinop’ta nükleer santral yapmak istediği biliniyor. Areva’nın Japonlarla beraber Sinop’a yapmayı düşündüğü Atmea tipi nükleer reaktör de aynı Finlandiya’da olduğu gibi denenmemiş bir teknoloji. Dünyada çalışan bir benzeri yok.
Bu durum Finlandiya’da olan bitenin Sinop’ta da yaşanıp yaşanmayacağı sorusunu akla getiriyor. Aynı soruyu şimdi İngilizler de kendilerine soruyor. Fransız şirkete verdikleri sübvansiyon nedeniyle Avrupa Birliği’yle karşı karşıya kalan İngilizler şimdi de seçtikleri teknoloji nedeniyle kamuoyunu nükleere ikna etmekte zorlanacağa benziyor. Fransızların yıllardır yatırım yaptığı nükleer enerji sektörü de artık para getiren bir sektörden, para kaybettiren bir sektöre dönüşüyor.
Milyarlarca dolar yatırdıkları EPR reaktörleri hem Finlandiya hem de kendi evlerinde (Flamanville) teknik ve ekonomik zorluklarla karşı karşıya kaldı. Fukuşima kazasıyla azalan reaktör siparişleri de cabası. Olkiluoto reaktörünün yapımın yarıda kalması, Batı Avrupa’da çoktan gözden düşen nükleer enerjinin diğer pazarlardaki payının da düşmesine neden olabilir. Ekonomik krizin ortasında en son istenen, milyarlarca dolar yatırdığınız enerji santrallerinin bir kilovatsaat elektrik dahi üretemeden öylece durması olmalı.